Δεν είμαι ειδήμων στα ιατρικά θέματα. Δεν είμαι σε θέση να κατανοήσω εις βάθος σύνθετες έννοιες σε επιστημονικά πεδία που είναι εκτός των σπουδών μου και της επαγγελματικής μου κατάρτισης. Δεν ξέρω πώς να απαντήσω σε πολύπλοκα και λεπτά ερευνητικά ερωτήματα εντός ή εκτός της ειδικότητας μου γιατί δεν έχω πολύχρονη εμπειρία στην ακαδημαϊκή έρευνα. Κανείς δεν κατέχει άπειρη γνώση σε όλα τα επιστημονικά πεδία.
Έχω όμως κοινή λογική και βασική γνώση ως προς το πώς λειτουργεί η επιστήμη και η πειραματική διαδικασία. Μπορώ να αντιληφθώ τη σημασία της ακαδημαϊκής έρευνας και το πώς οι ανακαλύψεις και τα ερευνητικά αποτελέσματα σε πολλά πεδία καθόρισαν τη ροή της ανθρώπινης ιστορίας. Είμαι σε θέση να τροποποιήσω τις αρχικές μου πεποιθήσεις, όσο παγιωμένες κι αν είναι, υπό το φως νέων ερευνητικών δεδομένων που προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία της επιστημονικής συναίνεσης.
Η συσσωρευμένη γνώση στην επιστήμη είναι πλέον τόσο μεγάλη που είναι αδύνατον ένας επιστήμονας, όσο κορυφαίος κι αν είναι στον τομέα του, να μπορεί να έχει όλες τις απαντήσεις για κάθε ερευνητικό ερώτημα που προκύπτει. Εξάλλου, ο καιρός των αυθεντιών έχει παρέλθει προ πολλού. Οι ερευνητές περνάνε από την αυστηρή κριτική της ακαδημαϊκής κοινότητας στο πεδίο της εξειδίκευσής τους για να καταφέρουν να δημοσιεύσουν σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά τα αποτελέσματα των ερευνών τους. Όταν κι άλλες έρευνες καταφέρουν να απαντήσουν με τον ίδιο τρόπο στα ίδια ερευνητικά ερωτήματα και επιβεβαιώσουν με ατράνταχτα δεδομένα τους αρχικούς ισχυρισμούς τότε οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί υιοθετούν τα συμπεράσματα αυτά και προχωρούν σε συστάσεις προς τους πολίτες και τα κράτη. Ακολουθούν δηλαδή τον δρόμο της επιστημονικής συναίνεσης που όπως έχει διαφανεί είναι πλέον η πιο ασφαλής οδός για να αντιμετωπίζουμε προκλήσεις που θέτουν σε κίνδυνο άτομα και κοινωνίες όπως η πανδημία που όλοι βιώνουμε αυτή την περίοδο.
Αν ένα κράτος έχει ως μέλημά του την προστασία των πολιτών του τότε δεν έχει άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει τις συστάσεις των διεθνών αυτών οργανισμών ή θεσμών έτσι ώστε να έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να πάρει αποφάσεις ωφέλιμες για όλους. Κι είναι εδώ που έρχεται η απορία: Γιατί επικρατεί τόση τρομολαγνεία και ψευδοεπιστημονική παραπληροφόρηση παρά την πρόοδο της επιστήμης σε σημείο που ανοικτά και απροκάλυπτα κάποιοι αμφισβητούν ακόμα και τα αυτονόητα;
Πώς φτάσαμε σε τόσο επικίνδυνα επίπεδα ακραίας συνωμοσιολογίας ώστε καθημερινά στα κοινωνικά δίκτυα να διαβάζουμε για αρνητές της πανδημίας, για φανατικούς αντιεμβολιαστές, για πεφωτισμένους μαχητές εναντίον των κεραιών 5G και για εμμονικούς πολέμιους της μάσκας ως προστατευτικό μέσο μείωσης εξάπλωσης του κορονοϊού; Πότε μια άποψη εμπίπτει μέσα στα πλαίσια του δικαιώματος της ελευθερίας έκφρασης και πότε θεωρείται ρητορική μίσους ή διάδοση απειλητικών για τη ζωή ψευδών ειδήσεων; Πού σταματά το δικαίωμα της ατομικής επιλογής και πού αρχίζει η υποχρέωσή μας για κοινωνική ευθύνη;
Αν η απάντηση ήταν απλή, θα βρίσκαμε και εύκολα τη λύση. Το μόνο βέβαιο είναι πως η επιστήμη δεν έχει όλες τις απαντήσεις και ποτέ δεν ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο. Μόνο τα δόγματα κάνουν τόσο απόλυτους και κάθετους ισχυρισμούς. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να ήταν αρκετό για να απορρίπτουμε τις θέσεις που τόσο αβίαστα οι ειδικοί του Πανεπιστημίου του Facebook διαδίδουν με τόση σιγουριά και αλαζονεία όπως για παράδειγμα ότι οι μάσκες μειώνουν την πρόσληψη οξυγόνου ή ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό. Και όχι, όταν πρόκειται για σύνθετα, δύσκολα, λεπτά και πολύ εξειδικευμένα επιστημονικά θέματα δεν είναι αρκετό να κάνουμε τη δική μας έρευνα για να αποφασίσουμε ποια άποψη να ακολουθήσουμε γιατί δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τόσο πολύπλοκα ζητήματα. Μόνο οι ερευνητές του συγκεκριμένου αντικειμένου που γνωρίζουν εις βάθος ένα επιστημονικό πεδίο είναι σε θέση να το αντιληφθούν εις βάθος. Η επιστημονική έρευνα δεν είναι έρευνα αγοράς ή σύγκρισης προϊόντων. Όταν καλούμαστε να πάρουμε αποφάσεις κρίσιμες που αφορούν την υγεία μας ή την υγεία των συνανθρώπων μας τότε οφείλουμε να επιδεικνύουμε την ανάλογη υπευθυνότητα και να ακολουθούμε τον δρόμο της επιστημονικής συναίνεσης τον οποίο συστήνουν οι διεθνείς οργανισμοί ή θεσμοί. Είναι πάντα αλάνθαστος αυτός ο δρόμος; Προφανώς και όχι. Όμως είναι αποδεδειγμένα ο πιο ασφαλής κι αυτός που μας δίνει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι μια επιλογή προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η αμφισβήτηση του συστήματος, της εξουσίας και του κατεστημένου δεν πρέπει να ταυτίζεται με την απόρριψη της επιστημονικής έρευνας. Είναι λογικό ως πολίτες που βιώνουμε την κοινωνική αδικία, τις διακρίσεις, το ρουσφέτι και την αναξιοκρατία να αμφισβητούμε τις καλές προθέσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Είναι κατανοητό να αντιμετωπίζουμε κάποτε με δυσπιστία τις συστάσεις μιας κυβέρνησης ειδικά όταν αυτή δεν φημίζεται για τη νομιμότητα των πολιτικών της αποφάσεων. Και είναι απολύτως θεμιτό να απαιτούμε πιο δίκαιη κοινωνία και μεγαλύτερη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων.
Δεν είναι όμως ωφέλιμο να επιτρέπουμε στην όποια απογοήτευσή μας για το σύστημα ή στον θυμό μας για το κατεστημένο να θολώνει την κρίση μας ακολουθώντας επικίνδυνα μονοπάτια που βάζουν τους εαυτούς μας ή τους ευάλωτους συνανθρώπους μας σε κίνδυνο. Ας μαζέψουμε δυνάμεις για κοινωνικούς αγώνες, για εθελοντισμό και για αλληλεγγύη αντί να ξοδεύουμε πολύτιμη ενέργεια πολεμώντας αόρατους εχθρούς.
Οι καιροί είναι δύσκολοι και η αδικία δημιούργησε συσσωρευμένο θυμό προς την εξουσία. Η απολύτως δικαιολογημένη ανάγκη για περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη άνοιξε διάπλατα, δυστυχώς, τον δρόμο σε νάρκισσους και εξτρεμιστές οι οποίοι προσφέρουν εύπεπτες λύσεις που ακούγονται λογικές στα αυτιά των κουρασμένων και απογοητευμένων πολιτών με αποτέλεσμα να θεωρείται για παράδειγμα ως αντίδραση προς το κράτος η μη συμμόρφωση στις οδηγίες για να φοράμε μάσκα εν καιρώ πανδημίας ή για εμβολιασμό των παιδιών μας.
Αν ο κόσμος μας πασχίζει να ισορροπήσει ανάμεσα στον φανατισμό, τη μεγαλομανία και τον λαϊκισμό από τη μια και στις ιδέες της δημοκρατίας, του ορθολογισμού και της επιστημονικής τεκμηρίωσης από την άλλη, τότε εμείς, ως πολίτες με λογική και ενσυναίσθηση, μακριά από ιδεοληψίες, έχουμε χρέος να λειτουργήσουμε υπεύθυνα αγνοώντας τις ακρότητες και τις επικίνδυνες εμμονές των αυτόκλητων ειδικών του διαδικτύου ή των εκμεταλλευτών του ανθρώπινου πόνου.
Ράνια Γεωργίου
Εκπαιδευτικός.